Klimaatadaptief Rotterdam Central District – Hoe een versteend centrum verandert in een groene, gezonde omgeving.

Het Rotterdam Central District (RCD), het bruisende gebied rondom het centraal station, heeft zich in de afgelopen jaren bewezen als een van de meest populaire en best bereikbare plekken in de stad. Dankzij zijn strategische ligging is het een trekpleister voor zowel bewoners als bedrijven. Maar ondanks zijn aantrekkingskracht kampt het gebied met een groot probleem: de omgeving is ronduit stenig, met slechts 8 procent groen en minder dan één procent wateroppervlakte. Het klimaat is er vaak ongunstig: met snikhete zomers, en vele dagen met slechte luchtkwaliteit.

Met de enorme groeiambities voor de komende jaren – de vloeroppervlakte zal bijna verdubbelen – staat het RCD voor een uitdaging. Hoe kan het gebied uitbreiden zonder dat de leefbaarheid achteruitgaat? Het antwoord ligt in een  transitie naar een klimaatadaptief stadsdistrict. Dit is geen gemakkelijke opgave en vraagt om radicale veranderingen in zowel de stedelijke planning als het denken over infrastructuur en gebouwen.

De Feiten: Een stenig gebied

Klimaatadaptatie als kans

Arconiko heeft, samen met verschillende andere partners uit het gebied, een klimaatteam opgericht dat zich richt op het klimaatbestendig maken van het RCD. De ambitie is groot: het district moet zo gezond worden als een bos. Dit vergt een gezamenlijke inzet van alle partijen en een grondige herbezinning van routines en vanzelfsprekendheden.  Om de uitdagingen scherp te krijgen is in 2018 gestart met een omvangrijk ontwerpend onderzoek. Het klimaatteam heeft zich in het onderzoek geconcentreerd op een historische analyse van het gebied, de huidige staat van het klimaat, de doelstellingen voor de toekomst en de partijen die kunnen bijdragen aan de transitie naar een gezonde stad .   De focus in het onderzoek ligt op het creëren van een klimaatadaptieve stad die zowel ecologisch gezond als leefbaar is voor haar bewoners.

Het Stappenplan: Van lange termijn plannen naar korte termijn actie

Een klimaatadaptief Rotterdam Central District is geen utopie, maar een haalbaar doel, zo blijkt uit het onderzoek. Maar het is wel een langetermijnproject. Het onderzoek beschrijft de doelen die gehaald moeten worden om van een klimaatadaptief RCD te kunnen spreken, welke resultaten daarvoor behaald moeten worden en welke middelen daarvoor nodig zijn. Het eindresultaat wordt gedefinieerd als een structuur die richting geeft, maar het is geen concreet ontwerp. De tijdspanne voor deze transitie is met zo’n 25 jaar lang, en het aantal betrokkenen is groot, waardoor een vastgesteld plan niet zal werken. Het eindpunt kan eerder  als een stip op de horizon  worden gezien.

Om de transitie te realiseren is iedereen nodig; de gemeente kan het niet alleen. Het oppervlak aan openbare ruimte is hier simpelweg te klein voor.  Naast de gemeente moeten ook eigenaren, gebruikers en organisaties, zoals het waterschap, meehelpen. In de schematische  doorsnede van een schematische stedelijke ruimte is goed zien dat op veel plekken in het gebied gemeente, eigenaren en gebruikers moeten samenwerken om tot resultaten te komen.

Doorsnede met meerdere niveaus van klimaatadaptieve ingrepen. Bij oranje cijfers is de gemeente de verantwoordelijke, rode cijfers de eigenaren en gebruikers en de gele cijfers moet men samenwerken om tot resultaat te komen.

Om de plannen concreet te maken wordt in het eerste vijfjarenplan gefocust op concrete stappen. Het draait in deze periode  vooral om snel te realiseren ingrepen die als inspiratie dienen voor de verdere voortgang van de transitie. Dit zijn de ‘eerste kralen aan de ketting’, De ingrepen zullen in deze fase nog niet op elkaar afgestemd zijn, maar ze geven wel aan dat er iets aan het veranderen is. Het primaire doel in deze eerste periode is bewustwording te creëren en te laten zien dat de transformatie daadwerkelijk is begonnen. De ketting is in deze fase misschien nog niet te herkennen, maar hij is al wel in de maak.

In de daaropvolgende jaren zullen de ingrepen groter en meer samenhangend worden. Het kan gaan om nieuwe gebouwen, maar ook om radicale aanpassingen aan de openbare ruimte, zoals de aanleg van een nieuwe gracht of het vergroenen van gevels en daken. Sommige voorstellen uit het onderzoek zijn misschien wel controversieel, zoals een voedseltoren bij Central Post of het laten vollopen van een tunnelbuis aan het Weena om zo een groene oase te creëren in het hart van de stad, ze laten de grote schare aan mogelijkheden zien die er voor het gebied mogelijk zijn.

De Weena van autobaan naar zonnige verblijfsplek met water. Uit: Klimaatadaptief RCD, Lange termijnvisie, 2019

De Eerste Stappen: 2020-2025

Er is de afgelopen periode al heel wat vooruitgang geboekt. Op verschillende, vaak vergeten, plekken in het gebied zijn inmiddels groene ruimten gecreëerd. Bomen zijn geplant en gesprekken worden gevoerd met vastgoedeigenaren over het vergroenen van de plinten van gebouwen. In het voorjaar van 2025 wordt een duurzaamheidsfestival gehouden om de eerste resultaten te vieren en de volgende stappen in gang te zetten. Op stapel staan de vergroening van Het Hofplein en de bouw van de Treehouse naast het station.

Het is duidelijk: het proces is een marathon, geen sprint. De transitie naar een klimaatadaptief RCD zal lange tijd in beslag nemen, maar de eerste signalen zijn veelbelovend. De weg naar een gezondere en duurzamere stad is begonnen, en het Rotterdam Central District is goed op weg om een voorbeeld te worden hoe stedelijke gebieden zich kunnen aanpassen aan de uitdagingen van de combinatie van groei en klimaatadaptatie.