De Zelfbewuste School – deel 2 – Ruimtelijke modellen
Ruimtelijke modellen voor een zelfbewust beroepsonderwijs
Dit onderzoek richt zich op methoden om schoolomgevingen te ontwerpen die bijdragen aan de zelfbewustheid van studenten en docenten. In deel 1 zijn zes scholen beschreven die volgens een eigen strategie erin slagen een positief effect te hebben op hun studenten en docenten en de studenten te ondersteunen om vakbekwame, zelfverzekerde persoonlijkheden te worden. Bij elke strategie speelt het gebouw en de ruimtelijke omgeving een essentiële rol in het ontwikkelproces.
In deel 2 worden vier kernbehoeften beschreven vanuit de psychologie die nodig zijn om intrinsiek gemotiveerd en daarmee zelfbewust te zijn. Vanuit de kernbehoeften hebben wij vier ruimtelijke modellen ontwikkeld die het zelfbewustzijn in het beroepsonderwijs versterken.
De behoefte aan autonomie
Autonomie betekent voor een student de vrijheid om zelf keuzes te kunnen maken. Dit vraagt om onderwijs dat meer uitgaat van vragen stellen dan van het aanbieden van kant en klare kennis. Geen klassikale vaste opstelling van bord naar student, maar gevarieerde inrichtingen, afgestemd op de keuzen die de studenten maken.
Er zijn verschillende vormen van autonomie. Zo is de vrijheid om invloed op je lesprogramma te hebben een invulling van deze psychologische kernbehoefte. Een andere vertaling is de vrijheid om zelf invulling te geven aan de inrichting van de ruimte. Dit kan zelfs al op kleine schaal met enkele sleetse banken en een afgedankt barmeubel.s.
De boomhut als symbool voor een ruimte waarbij de student zijn eigen plek heeft om te ‘spelen’, te leren en te creëren.
Studenten hebben behoefte om zelf een omgeving te creëren waar ontdekkend en spelend geleerd wordt. Het geeft ruimte om buiten de kaders te denken en stimuleert de leerling na te denken over zijn eigen omgeving
De behoefte zich competent te voelen
Mensen hebben een sterke behoefte te tonen wat ze kunnen. Een student die zich competent weet, voelt zich erkend. Wordt een student uitgedaagd en volbrengt hij die uitdaging dan leidt dit tot een gevoel van trots en vergroot het zijn of haar zelfvertrouwen. Het zichtbaar maken van de resultaten is een belangrijk onderdeel van het vergroten van het zelfvertrouwen.
Een podium voor de student.
De competente student voelt zich gezien, is trots en wordt zelfbewuster. Het podium waar anderen hem zijn vakmanschap zien gebruiken is een ideale ruimte.
Goede relaties versterken het zelfvertrouwen
De maatschappij is tegenwoordig een netwerksamenleving. In zo’n samenleving zijn relaties essentieel. In de eerste plaats is een goede relatie tussen studenten en docenten en de relatie tussen studenten onderling van belang om de psychologische behoefte aan relaties in te vullen. Maar het begrip van relaties reikt verder. Scholen openen zich buiten de schoolpoorten en leggen op verschillende manieren relaties met hun omgeving. Dit kan zijn met de buurt, met bedrijven, met maatschappelijke instellingen of met andere onderwijsinstellingen. Deze externe contacten ondersteunen de onderlinge relaties tussen studenten en de relatie tussen studenten en docenten. Een goede onderlinge relatie is ook een essentiële voorwaarde voor een veilig klimaat.
De arena is er voor gemaakt om relaties aan te gaan. De ronde vorm leidt automatisch tot interactie voor overleg, discussie, toneel, zang en dans. In deze ronde arena is iedereen gelijk, zowel als toeschouwer als performer.
Ruimte voor het vergroten van je zelfkennis
Competentie, relatie en autonomie zijn de drie basisbehoeften die psychologen Deci en Ryan in 2000 beschreven als voorwaarden voor intrinsieke motivatie. Maar de laatste jaren wordt steeds meer nadruk gelegd op het belang van zelfkennis. In een wereld waar communicatie onvermijdbaar is en jongeren elk moment bestookt worden met reclame, berichten van vrienden, meningen en nieuwsfeiten, wordt het steeds lastiger om keuzen te maken en zelf een eigen positie in te nemen. Het ontbreekt de jongeren aan 21ste eeuwse vaardigheden, zo stelt filosoof Henk Oosterling In een interview met het Financieel Dagblad (18 april 2014) stelt hij dat mensen tegenwoordig de vaardigheden missen om verantwoorde keuzen te maken. De Amerikaanse onderwijspsycholoog Barry Zimmerman onderschrijft deze opvatting. Zimmerman heeft decennia de succesfactoren bij leerprestaties onderzocht. Hij stelt daarbij zelfkennis als meest essentiële onderdeel voor succesvolle leerprestaties..
Het vergroten van je zelfkennis vergt concentratie. Ruimten voor het vergroten van zelfkennis zijn vaak introvert: een Dojo, een kleine discussieruimten, een yogaruimte of een stilteruimte.
Goede ruimten voor toneel of koorzang dragen ook bij aan het vergroten van zelfkennis.
Onderzoeksteam
Frido van Nieuwamerongen – Arconiko
Matthieu Maas – Arconiko
Roswitha Abraham – Arconiko
Dmitri Levin – Arconiko
Peter van Loon – Scholen van Morgen